Πέμπτη 15 Μαρτίου 2012

Πληροφορίες για Βομβίνους

Melissologia H.B.F. 1: e-001
Ιωάννης Θ. Αναγνωστόπουλος


Η ανάρτηση αυτή ενημερώνετε τακτικά.
Η τελευταία ενημέρωση ήταν την Παρασκευή, 16 Μαρτίου 2012.

Αντί Εισαγωγής

Δεν είναι λίγες οι φορές που παρατηρώντας ένα έντομο ενθουσιαζόμαστε και θέλουμε να μάθουμε όσα μπορούμε για αυτό, και οι βομβίνοι νομίζω ότι ανήκουν στα έντομα αυτά. Ίσως γιατί γίνονται εύκολα αντιληπτοί, τόσο από το βόμβο τους όσο και από το μέγεθος τους, αλλά και από τα εντυπωσιακά τους χρώματα. Το ότι είναι μελισσοειδή, με πολυμορφισμό και ημικοινωνικά, δείκτες του περιβάλλοντος αλλά και οικονομικά έντομα με χρήση στην επικονίαση (π.χ. θερμοκήπια) νομίζω πως αυξάνουν ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον του κόσμου για αυτά. Που μπορεί όμως κάποιος να βρει πληροφορίες στην Ελλάδα για τους βομβίνους; Με το άρθρο αυτό, το οποίο αποτελεί συγχώνευση τροποποιημένων αναρτήσεων από το blog Βομβίνοι gr, θα προσπαθήσω να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα.

I. Βιβλία

Από την ενασχόληση μου με τους βομβίνους διαπίστωσα ότι η γνώση Αγγλικών λύνει πολλά προβλήματα στην ανεύρεση πληροφοριών. Δεν έχω σκοπό να κάνω διαφήμιση, αλλά αν κάποιος θελήσει να αντλήσει κάποιες πρώτες πληροφορίες σχετικά με τους βομβίνους όπως π.χ. τη βιολογία, οικολογία, είδη, κλείδες αναγνώρισης κ.λ.π. εκτός από το internet του συνιστώ να τις βρει από κάποιο βιβλίο. Δυστυχώς δεν υπάρχουν βιβλία για βομβίνους στην ελληνική γλώσσα. Οι ελάχιστες αναφορές που υπάρχουν στα Ελληνικά αφορούν κάποιο υποκεφάλαιο (στις καλύτερες των περιπτώσεων) σε βιβλίο μελισσοκομίας ή εντομολογίας, π.χ.

Για όσους γνωρίζουν Αγγλικά θα βρουν πολλούς τίτλους, ορισμένα από τα οποία αν και απευθύνονται σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές (π.χ. Μεγάλη Βρετανία) καλύπτουν πολύ καλά το αντικείμενο. Υπάρχουν και αρκετά βιβλία σε άλλες γλώσσες. Παρακάτω παραθέτω μία κατάσταση βιβλίων σχετικά με βομβίνους η οποία θα ανανεώνεται όταν υπάρχει κάτι καινούργιο μαζί με σχόλια δικά μου. Ορισμένα από τα βιβλία αυτά ίσως να μπορούν να βρεθούν σε ειδικές ελληνικές βιβλιοθήκες (π.χ. πανεπιστημιακές), παρακαλώ ενημερώστε με εάν γνωρίζεται κάτι. Στόχος είναι η δημιουργία καταλόγου με τα βιβλία και που μπορούν να βρεθούν στην Ελλάδα π.χ. για δανεισμό. Για όσους ασχολούνται με βιβλιοθήκες θα ήταν πολύ καλό να εμπλουτίσουν τη συλλογή τους με ορισμένους από τους παρακάτω τίτλους.

Κατάλογος βιβλίων σχετικά με τους βομβίνους

Alford DV. 1975. Bumblebees. London: Davis-Poynter. xii+352 pp.
Πολύ αξιόλογο και διαχρονικό βιβλίο. Για βιβλιοθήκη.
Alford DV. 1978. The life of the bumblebee. London: Davis-Poynter. 80 pp. ISBN:
Benton T. 2000. The bumblebees of Essex. Wimbish: Lopinga Books. viii+180 pp.
Το βιβλίο αυτό εστιάζεται στη νότιο- ανατολική Αγγλία.
Benton T. 2006. Bumblebees, the natural history & identification of the species found in Britain. London: Collins. xi+580 pp. ISBN-10: 0007174500 και ISBN-13: 978-0007174508
Βιβλίο της σειράς φυσικής ιστορίας της Collins. Αν και για τη Μ. Βρετανία είναι ένα εξαιρετικό νέο βιβλίο με πολλές φωτογραφίες. Το συνιστώ.
Edwards M, and Jenner M. 2004. Field guide to the bumblebees of Great Britain & Ireland. Eastbourne: Ocelli Limited. 108 pp. ISBN-10: 0954971302 και ISBN-13: 978-0954971304.
Εύχρηστο βιβλίο για την αναγνώριση βομβίνων, δυστυχώς και αυτό όπως τα περισσότερα για την Μ. Βρετανία και Ιρλανδία.
Feltwell J. 2006. Bumblebees. Marlham: Wildlife Matters. 58 pp.
Free JB, and Butler CG. 1959. Bumblebees. London. xiv+208 pp.
Goulson D. 2003. Bumblebees: Their Behaviour and Ecology. Oxford: Oxford University Press. ix+235 pp. ISBN13: 9780198526070 και ISBN10: 0198526075
Υπάρχει ως νέα, 2η έκδοση με άλλο τίτλο, το πιο κάτω.
Goulson D. 2010. Bumblebees: Behaviour, Ecology, and Conservation. [2 Εdition] Oxford: Oxford University Press. 336 pp. ISBN13: 978-0199553075 και ISBN10: 0199553076.
Ένα νέο βιβλίο που καλύπτει εξαιρετικά τα πεδία της συμπεριφοράς και οικολογίας. Ιδανικό επιστημονικό βιβλίο για εντομολόγους, βιολόγους κ.λ.π.. Για βιβλιοθήκη και όχι μόνο.
Heinrich, B. (1979 & νέα έκδοση 2004). Bumblebee Economics. Harvard University Press. ISBN-10: 0674016394 και ISBN-13: 978-0674016392
Εστιάζεται στα είδη της Β. Αμερικής. Η νέα έκδοση (2004) περιλαμβάνει νέα δεδομένα και καλύπτει πλήρη ότι έχει σχέση με την ενεργειακή δομή των βομβίνων, θέμα που αγγίζει πολύ και την κοινή μέλισσα. Για βιβλιοθήκη.
Intenthron, Manfred and Gerrard, John. 1999. Making nests for bumble bees. International Bee Research Association.
Βιβλιαράκι με πληροφορίες για το πώς μπορείτε να προσελκύσετε βομβίνους να φωλιάσουν στην αυλή σας από την
IBRA .
Kearns, C. A. and Thompson, J. D. 2001. The natural history of bumblebees, a sourcebook for investigations. University Press of Colorado.
Εστιάζεται στα είδη της Β. Αμερικής, με αρκετές πληροφορίες και ευκολοδιάβαστο.
Macdonald M. 2003. Bumblebees. Battleby: Scottish Natural Heritage. 35 pp.
Άλλο ένα βιβλιαράκι που εστιάζεται σε περιοχή της Μ. Βρετανίας.
Macdonald M, and Nisbet G. 2006. Highland bumblebees: distribution, ecology and conservation. Inverness: Highland Biological Recording Group. 56 pp. ISBN-10: 0955221102 και ISBN-13: 978-0955221101
Ένα βιβλίο που ίσως αξίζει να υπάρχει σε κάποια ελληνική βιβλιοθήκη.
Matheson A. ed. 1996. Bumble bees for pleasure and profit. Cardiff: International Bee Research Association. 47 pp. ISBN 0-86098-221-1
Σχετικά φτηνό αλλά και καλό βιβλίο της
IBRA ιδιαίτερα χρήσιμο για εκπαιδευτικούς σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
O'Toole C. 2002. Bumblebees. Rothley: Osmia Publications. Banbury, England [2]+52 pp.
Βιβλιαράκι με πληροφορίες για τη φυσική ιστορία των βομβίνων αλλά και το πώς μπορείτε να τους προσελκύσετε να φωλιάσουν στην αυλή σας.
Pinchen B.J. 2006. A pocket guide to the bumblebees of Britain and Ireland. Lymington: Forficula Books. 62 pp.
Ένας μικρός οδηγός που εύκολα μπορείτε να κουβαλάτε μαζί σας, με αρκετά στοιχεία και τιμή που σε προκαλεί.
Prys-Jones OE, and Corbet SA. (1987, νέα έκδοση 1991). Bumblebees. Cambridge: Cambridge University Press. 86 pp. [2nd edition 1991, Slough: Cambridge University Press. 92 pp.] ISBN-10: 0855462574
Να το αγοράσετε! Αν και για τη Μ. Βρετανία καλύπτει το αντικείμενο με τρόπο που σε «εισάγει» σωστά στο κόσμο των βομβίνων από όποια χώρα και αν προέρχεσαι. Περιέχει πίνακες και εύχρηστη κλείδα αναγνώρισης και δεν είναι ακριβό. Νομίζω ότι υπάρχει και πιο πρόσφατη έκδοση. Το συνιστώ για κάθε είδους βιβλιοθήκη.
Sladen FWL. 1912. The humble-bee, its life history and how to domesticate it, with descriptions of all the British species of Bombus and Psithyrus. London: MacMillan. xiii+283 pp. [Επανέκδοση 1989, Woonton (Herefordshire): Logaston Press. xxvii+273 pp.]
Ένα ιστορικό και διαχρονικό βιβλίο. Όχι τόσο γιατί είναι από ότι γνωρίζω το πρώτο βιβλίο για βομβίνους, αλλά γιατί την πρώτη «έκδοση» την έγραψε ο Sladen όταν ήταν 16 χρονών, χειρόγραφη και με σχέδια του και περιλαμβάνεται ως ένθετο στην επανέκδοση του 1989. Για βιβλιοθήκη.
Hagen, E. von; Aichhorn, A. 2003. Hummeln: bestimmen, ansiedeln, vermehren, schuetzen. 5 έκδοση. 328pp. Fauna-Verlag. ISBN NR 3935980280
Στα Γερμανικά και από ότι αντιλαμβάνομαι αυτό είναι ένα πολύ καλό βιβλίο . Σίγουρα για όσους γνωρίζουν Γερμανικά και για βιβλιοθήκες.

Παραθέτω το παρακάτω site που περιέχει πολλά βιβλία για Hymenoptera.

ΙΙ. Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία - Άρθρα & Πτυχιακές


Η αναρτημένη βιβλιογραφία είναι η γραμμένη στην Ελληνική γλώσσα που μπορεί να αναφερθεί ως βιβλιογραφική πηγή. Η μορφή της κατάστασης είναι όπως ορίζεται η παρουσίαση της βιβλιογραφίας σε δημοσιευμένες εργασίες (δηλαδή κατά αλφαβητική σειρά, ο συγγραφέας, το έτος δημοσίευσης, ο τίτλος του άρθρου, το όνομα του εντύπου, ο τόμος και οι σελίδες αυτού). Η παρακάτω κατάσταση συμπεριλαμβάνονται δημοσιευμένα άρθρα σε περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων καθώς και πτυχιακές εργασίες σε Α.Τ.Ε.Ι. και Α.Ε.Ι. της χώρας μας. Αποτελεί τη γνωστή σε εμένα βιβλιογραφία και θέλω να τονίσω ότι δεν μπορεί να θεωρείται πλήρες, παρακαλώ ενημερώστε με εάν γνωρίζεται κείμενο που έχει παραληφτεί ώστε να διατηρείται ενήμερη η κατάσταση.

Δημοσιευμένα άρθρα


Αναγνωστόπουλος, Ι.Θ. 1996. Οι βομβίνοι της Ελλάδας, συμπεράσματα από τον πρώτο χρόνο βιογεωγραφικής έρευνας. Μελισσοκομική Επιθεώρηση 10(3):122-123, Η Νέα Οικολογία 138:55, Γεωργία-Κτηνοτροφία 1996(3):28, Η Φύση 73:8-9, Γεωτεχνική Ενημέρωση 92:34-35. (Apicultural Abstracts 1147/98)

Αναγνωστόπουλος, Ι.Θ. 1997. Οι βομβίνοι πειρατές των... κυψελών. Μελισσοκομική Επιθεώρηση 11(3):141-142. (Apicultural Abstracts 1146/98).

Αναγνωστόπουλος, Ι.Θ. 1997. Κατάλογος με τα είδη βομβίνων για τον Ελλαδικό χώρο. Μελισσοκομική Επιθεώρηση 11(11):517-518.

Αναγνωστόπουλος, Ι.Θ. 1999. Καταγραφή βομβίνων (Hymenortera, Apidae) στον Ελλαδικό χώρο: πρώτη κατάσταση των ειδών. Πρακτικά 7ο Πανελλήνιο Εντομολογικό Συνέδριο, Καβάλα 21-24/10/1997. Εντομολογική Εταιρεία Ελλάδος, Θεσσαλονίκη, σελίδες 117-124.

Ανώνυμο. 1995. Πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Μελισσοκομική Επιθεώρηση 9(7-8):256.
Δήμου, Μ., Ταραζά, Σ. και Α. Θρασυβούλου. 2005. Παρατηρήσεις στη συμπεριφορά των βομβίνων σε θερμοκήπιο. Αγροτική Έρευνα 28(2):19-24.

Θρασυβούλου, Α. 1997. Εκτροφή βομβίνων μια δυναμική απασχόληση. Μελισσοκομική Επιθεώρηση 11(1):29-34.

Καραχάλιος, Σ. 1999. Εκτροφή βομβίνων στην Κρήτη. Μελισσοκομική Επιθεώρηση 13(9):368-371.

Χαραντώνης, Δ. 2006. Οι βομβίνοι στη δενδροκομία. Γεωργία-Κτηνοτροφία 2006(2):51-57.

Χατζήνα, Φ. 1997. Περί… εκτροφής βομβίνων ο λόγος. Μελισσοκομική Επιθεώρηση 11(5):247-248.


Διατριβές και Πτυχιακές Εργασίες

Αναγνωστόπουλος, Ι.Θ. 1996. Η συστηματική κατάταξη ορισμένων θηλυκών βομβίνων (Hymenoptera: Apidae) του γένους Bombus Latreille. Πτυχιακή Διατριβή για ΔΙ.Κ.Α.Τ.Σ.Α.. Τμήμα Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Φλώρινα, 57 σελίδες.

Δήμου, Μ. και Σ. Ταραζά. 1999. Επικονίαση φράουλας και συμπεριφορά βομβίνων στο θερμοκήπιο. Πτυχιακή Διατριβή Τμήμα Γεωπονίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Θεσσαλονίκη.

Κολινδρούμης, Ν. και Ν. Ουζούνης. 1995. Προσπάθεια εκτροφής βομβίνων υπό τεχνητές συνθήκες στην Ελλάδα. Πτυχιακή Διατριβή Τμήμα Γεωπονίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Θεσσαλονίκη, 41 σελίδες.

Ντάσιου, Ε. 2006. Έρευνα των βομβίνων στο νομό Φθιώτιδας. Πτυχιακή Εργασία. Σ.Τε.Γ., Τμ. Ζωικής Παρ., Α.Τ.Ε.Ι. Δυτικής Μακεδονίας, Φλώρινα, 50 σελίδες.


ΙΙΙ. Η βομβινο - πανίδα της Ελλάδας.

Τα έως τώρα καταγραμμένα είδη βομβίνων (Bombus LATREILLE 1802) της Ελλάδος προέρχονται από δημοσιευμένες εργασίες που αφορούν γενικά στην εντομοπανίδα της χώρας, αλλά και από ειδικές εργασίες σχετικά με τους βομβίνους και τα υπόλοιπα έντομα επικονιαστές. Από σχετικά πρόσφατες δημοσιευμένες εργασίες προκύπτει ότι η βομβινο - πανίδα της Ελλάδος αποτελείται από 33 είδη βομβίνων (με βάση την ισχύουσα διεθνή ονοματολογία), που παρουσιάζονται αναλυτικά στα παρακάτω άρθρα:

Anagnostopoulos I.Th. 2005. The bumblebee fauna of Greece: An annotated species list including new records for Greece (Hymenoptera: Apidae, Bombini. Linzer biol. Beitr. 37: 1013-1026.

Anagnostopoulos, I. Th. 2009. New records of bumble bees from the Northwestern mountainous region of Greece (Hymenoptera, Apidae). Entomofauna 30: 445-449.

Anagnostopoulos, I. Th. 2009. New Balkan records of Bombus subterraneus (Linnaeus, 1758) and Bombus cryptarum (Fabricius, 1775) from Greece. Entomologia Hellenica 18:56-61.

Αναγνωστόπουλος, Ι.Θ.. 2011. Melissologia H.B.F. 1: e-001
_____________________________________________________________________________________________
Η παραπομπή στο άρθρο αυτό γίνεται ως εξής:

Αναγνωστόπουλος, Ι.Θ.. 2011. Πληροφορίες για Βομβίνους. Melissologia H.B.F. 1: e-001 http://melissologiahbfe-journal.blogspot.com/2012/03/blog-post_4610.html#!/2012/03/blog-post_4610.html (16.03.2012)

Επιμέλεια κειμένου Melissologia H.B.F..
Το κείμενο παραχωρήθηκε προς δημοσίευση από το Βομβίνοι gr

Copyright Melissologia H.B.F..
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με σαφή αναφορά στη πηγή με την χρήση της παραπάνω παραπομπής.